Liczba oktanowa: Klucz do wydajności i trwałości silnika

Czym właściwie jest liczba oktanowa?

Liczba oktanowa to jeden z kluczowych parametrów paliwa silnikowego, który określa jego odporność na spalanie stukowe, zwane również samozapłonem. Jest to miara tego, jak dobrze benzyna radzi sobie w silniku o zapłonie iskrowym. Im wyższa liczba oktanowa, tym paliwo jest bardziej odporne na niekontrolowane zapalenie mieszanki paliwowo-powietrznej w cylindrze silnika pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury. Bezpośrednio przekłada się to na płynność pracy silnika oraz zapobieganie uszkodzeniom.

Jak powstaje spalanie stukowe i dlaczego jest szkodliwe?

Spalanie stukowe to zjawisko, w którym mieszanka paliwowo-powietrzna w cylindrze silnika zapala się w sposób niekontrolowany, zanim iskra ze świecy zapłonowej zdąży zainicjować właściwy proces spalania. Zamiast łagodnego i stopniowego rozprzestrzeniania się płomienia, dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia, który objawia się charakterystycznym „stukaniem” lub „dzwonieniem” z silnika. Jest to bardzo szkodliwe zjawisko, ponieważ powoduje nadmierne obciążenie elementów silnika, takich jak tłoki, korbowody czy zawory. Długotrwałe spalanie stukowe może prowadzić do poważnych uszkodzeń mechanicznych, a w skrajnych przypadkach nawet do zatarcia silnika.

Skąd się bierze liczba oktanowa? Izooktan i n-heptan

Określenie „liczba oktanowa” pochodzi od dwóch związków chemicznych: izooktanu (2,2,4-trimetylopentanu) i n-heptanu. Izooktan jest węglowodorem o bardzo wysokiej odporności na spalanie stukowe, dlatego przypisano mu umownie liczbę oktanową równą 100. Z kolei n-heptan, który jest bardzo podatny na spalanie stukowe, otrzymał liczbę oktanową równą 0. Liczba oktanowa każdej benzyny jest następnie określana przez porównanie jej zdolności do zapobiegania spalaniu stukowemu z mieszaniną izooktanu i n-heptanu. Na przykład, benzyna o liczbie oktanowej 95 oznacza, że jej odporność na spalanie stukowe jest taka sama, jak mieszanki zawierającej 95% izooktanu i 5% n-heptanu.

Rodzaje liczby oktanowej: met. MON i met. RON

Warto wiedzieć, że istnieją dwa główne sposoby określania liczby oktanowej: metoda liczby oktanowej badawczej (RON – Research Octane Number) oraz metoda liczby oktanowej silnikowej (MON – Motor Octane Number).

• RON jest mierzony w warunkach laboratoryjnych, symulujących pracę silnika na niższych obrotach i przy mniejszym obciążeniu. Jest to liczba, którą najczęściej spotykamy na dystrybutorach na stacjach paliw.
• MON odzwierciedla zachowanie paliwa w bardziej ekstremalnych warunkach, czyli przy wyższych obrotach silnika i większym obciążeniu. Zazwyczaj MON jest niższy od RON.

Różnica między RON a MON jest nazywana czułością paliwa. Paliwa o niskiej czułości są bardziej przewidywalne w różnych warunkach pracy silnika. Producenci samochodów często podają zalecane wartości liczby oktanowej, biorąc pod uwagę oba parametry.

Jaka liczba oktanowa jest najlepsza dla mojego samochodu?

Wybór odpowiedniej liczby oktanowej paliwa jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania silnika i jego długowieczności. Zazwyczaj informacja o zalecanej liczbie oktanowej znajduje się w instrukcji obsługi pojazdu lub na naklejce w okolicach wlewu paliwa. Stosowanie paliwa o zbyt niskiej liczbie oktanowej w silniku wymagającym wyższej wartości może prowadzić do wspomnianego wcześniej spalania stukowego i uszkodzeń. Z kolei tankowanie paliwa o znacznie wyższej liczbie oktanowej niż zalecana zazwyczaj nie przynosi dodatkowych korzyści, a może być po prostu nieopłacalne, ponieważ nowoczesne silniki są projektowane do optymalnej pracy z konkretnym rodzajem paliwa.

Wpływ liczby oktanowej na osiągi i spalanie

Choć główną rolą liczby oktanowej jest zapobieganie spalaniu stukowemu, może ona pośrednio wpływać na osiągi i zużycie paliwa. Silniki zaprojektowane do pracy z wyższą liczbą oktanową często posiadają wyższy stopień sprężania, co teoretycznie pozwala na uzyskanie większej mocy i lepszej efektywności paliwowej. Jeśli silnik jest zoptymalizowany pod kątem wyższej liczby oktanowej i jest zasilany paliwem o odpowiedniej wartości, kierowca może odczuć lepszą reakcję na gaz i nieznacznie niższe spalanie. Jednakże, jak wspomniano, stosowanie paliwa o wyższej liczbie oktanowej niż zalecana w silniku, który nie jest do tego przystosowany, nie przyniesie żadnych korzyści, a może być jedynie niepotrzebnym wydatkiem. Zawsze kieruj się zaleceniami producenta pojazdu.